Soạn Văn 7: Cảnh Khuya
Bài 12
Cảnh khuya, Rằm tháng giêng
Thành ngữ
Viết bài tập làm văn số 3 - văn biểu cảm (một số bài văn tham khảo)
Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học
CẢNH KHUYA - RAM THÁNG GIÊNG
Hồ Chí Minh
KIẾN THỨC Cơ BẢN
vế tác giả: Hồ Chí Minh (,1890 - 1969) quê ở Nam Đàn, Nghệ An là lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và cách mạng Việt Nam; Người đã lãnh đạo nhân dân ta đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Hồ Chí Minh còn là một danh nhân văn hóa thế giới, một nhà thơ lớn.
Về bài thơ: "Cảnh khuya" và "Rằm tháng giêng" là hai bài thơ tứ tuyệt của Hồ Chí Minh dược sáng tác trong thời kỉ đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Hai bài thơ miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc, thể hiện tình cảm thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yểu nước sâu nặng và phong thái lạc quan, ung dung của Bác Hồ.
Hai bài thơ có nhiều hình ảnh thiên nhiên đẹp, có màu sắc cổ điển mà bình dị tự nhiên.
HƯỚNG DẪN ĐỌC - HlỂU VĂN BẢN
Câu 1. Hai bài "Cảnh khuya" và "Nguyên tiêu" được làm theo thể thơ nào? Đặc điểm của nó?
Hai bài tho' Cảnh khuya và Nguyền tiêu đều được làm theo thể thất ngôn tứ tuyệt.
Đặc điểm:
Số chữ: Mỗi dòng thơ có 7 chữ (Thất ngôn)
Sô dòng: Mỗi bài có 4 dòng tho' (Tứ tuyệt)
Hiệp vần: Chữ cuối cùng của các dòng 1-2-4.
+ Cảnh khuya', xa - hoa - nhà
+ Nguyền tiều', viên - thiên - thuyền.
Ngắt nhịp: "Cảnh khuya"'. Câu 1. 3/4; Câu 2 + 3: 4/3; Câu 4. 2/5
"Nguyên tiêu"'. Toàn bài 4/3
Câu 2. Phân tích hai câu thơ đầu của bài thơ "Cảnh khuya" chú ỷ âm thanh và cách so sánh.
Hai câu đầu của bài tho' thiên về tả cảnh - cảnh ở đây rất đẹp vừa có suôi, có trăng, có hoa chôn non xanh nước biếc hữu tình.
"Tiếng suối trong như tiếng hát xa" - Cảnh được bắt đầu từ âm thanh của suôi - tiếng suôi êm dịu từ xa vọng lại mơ hồ hư thực - vừa thể hiện sự tĩnh mịch của cảnh.
(Theo Vũ Dương Quỹ)
Câu 3. Hai câu cuối của bài "Cảnh khuya" thể hiện tâm trạng gì của tác giả? Trong hai câu thơ ấy có từ nào được lặp lại và điều đó cỏ tác dụng như thế nào?
Câu thơ mở ra hai thế giới tâm trạng của nhân vật, hai khía cạnh của một tâm hồn.
-Tác dụng sự lặp lại của từ chưa ngủ
Câu 4. Hãy nhận xét về hình ảnh không gian và cách miêu tả không gian trong bài "Rằm tháng giêng". Câu thứ hai có gì đặc biệt về từ ngữ và đã gợi ra vẻ đẹp của không gian đêm rằm tháng giêng như thế nào?
Nliận xét về kliông gian miêu tả trong bài thơ
+ Rộng bao la: Bởi sự mở ra đến vô biên của dòng sông và bầu trời. Tràn ngập ánh trăng, trời trăng, sông trăng và con thuyền chở đầy trăng.
+ Tràn ngập ánh trăng:
* Tiêu đề của bài thơ đã thể hiện ý nghĩa đó, đây là ngày trăng đẹp nhất "Nguyệt chính viền"', "trăng ngày rằm", hơn nữa đây là mùa trăng đầu tiên của năm, bao sự tinh khôi, mới mẻ, linh thiêng trong "rằm tháng giêng".
+ Tràn đầy sức xuân: sông xuân, nước xuân, trời xuân, vạn vật căng nồng sự sống.
Cách miêu tả
+ Không miêu tả cụ thể chi tiết
+ Chú ý sự khái quát của toàn cảnh và sự hòa hợp giữa các cảnh vật.
Nét đặc biệt về từ ngữ của câu thơ thứ hai
+ Ba chữ xuân nôĩ tiếp nhau: xuân giang, xuân thủy, xuân thiên.
+ Ý nghĩa: Thể hiện sự tràn đầy của sức xuân và sắc xuân, tạo cảm giác sức sống ấy đang ùn ùn trỗi dậy, đây là một mùa xuân đang ở trong trạng thái chuyển động lớn dần, lớn dần lên.
Câu 5. Bài "Nguyên tiêu" gợi cho em nhớ tới những từ thơ, câu thơ và hình ảnh nào trong thơ cổ Trung Quốc có trong Ngữ văn 7, tập một?
Bài Nguyên tiêu của Hồ Chí Minh gợi em nhớ đến bài thơ
Phong Kiểu dạ bạc của Trương Kế.
Phiên âm Nguyệt lạc ô để sương mãn thiên
Giang phong như hỏa đối sầu miên.
Cô Tô thành ngoại Hàn Sơn tự Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền.
Dịch thơ: Trăng tà chiếu qua kêu sương
Lửa chào cây bến, sầu vương giấc hồ.
Thuyền ai đậu bến Cô Tô Nửa đêm nghe tiếng chuông chùa Hàn Sơn.
Đặc biệt là câu: Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền gần giông với câu: Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
+ giống nhau'. Cả hai câu thơ đều diễn tả cảnh khuya tĩnh mịch thanh vắng, đều có hình ảnh con thuyền và dòng sông.
+ khác nhau:
Con thuyền của Trương Kế dừng bến tĩnh tại, chìm khuất như thoát tục ẩn dật, gợi sự u uẩn.
Con thuyền của Hồ Chí Minh con thuyền của Cách mạng, con thuyền chở người lo đời, lo nước, phơi phới niềm tin.
Câu 6. "Cảnh khuya" và "Rằm tháng giêng" được viết trong những năm đầu khó khăn của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Hai bài thơ đó đã biểu hiện tâm hồn và phong thái của Bác Hồ như thế nào trong hoàn cảnh ấy?
Mặc dù ra đời trong hoàn cảnh hết sức khó khăn của đất nước, vận mệnh dân tộc đang nghìn cân treo sợi tóc, nhưng hai bài thơ vẫn thể hiện được phong thái ung dung, tinh thần lạc quan của Bác, cụ thể là:
Tâm hồn chan hòa với thiên nhiên, say đắm thưởng ngoạn vẻ đẹp của thiên nhiên trong mọi hoàn cảnh.
Hình ảnh trong hai bài thơ mang đậm vẻ đẹp cổ điển, những hình ảnh quen thuộc của thơ ca cổ phương Đông: con thuyền, dòng sông, ánh trăng, giọng thơ khỏe khoắn, trẻ trung.
Cả hai bài thơ đều thể hiện vẻ đẹp ung dung tự tại của người chiến sĩ Cách mạng, đêm ngày lo vận nước.
Câu 7. Hai bài thơ đều miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt
Bắc. Em hãy nhận xét cảnh trăng ở mỗi bài có nét đẹp riêng như thế nào?
Cả hai bài thơ đều đẹp như những bức tranh, nhưng mỗi bài thơ thể hiện một vẻ đẹp khác nhau.
Cảnh khuya là cảnh trăng ngàn gió núi, trăng giữa rừng khuya, một cảnh trăng lung linh huyền ảo quấn quýt hòa quyện.
Rằm tháng giềng là cảnh trăng trên dòng sông, một khung cảnh bao la bát ngát tràn đầy sức xuân.
HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Câu 2. Tìm đọc và chép một số hài thơ, câu thơ của Bác Hồ viết về cảnh trăng hoặc cảnh thiên nhiên.
Hướng dẫn:
- Chim mỏi về rừng tìm chôn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không
(Chiều tối - Nhật kí trong tù)
Trong tù không rượu cũng không hoa Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
(Ngắm trăng - Nhật kí trong tù)
Trăng vào cửa sổ đòi thơ
Việc quân đang bận xin chờ hôm sau
(Tin thắng trận - Nliật kí trong tù)
TƯ LIỆU THAM KHẢO
Trong nỗi lo dằng dặc về nước nhà, Bác tạm ngừng một phút để lắng sâu vào cảnh vật và Bác đã bắt gặp cảnh đẹp giữa rừng khuya trong khoảnh khắc dành cho trái tim nghệ sĩ của mình. Ban đầu, con người như hòa tan với thiên nhiên, chỉ có cảnh vật lắng sâu trong im lặng và vẻ đẹp xôn xao ngấm ngầm của nó. Đến cuối, hình ảnh con người cũng lắng sâu trong suy tư về nỗi nước niềm nhà mới hiện lên với cả vẻ đẹp của tâm hồn cao cả, rạng ngời giữa cảnh đẹp mênh mông của trời đất.
(Theo Lê Trí Viễn - Đến với bài thơ hay)